အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးသစ္ ဂၽြန္ ကယ္ရီ (John Kerry) ဟာ ဒီကေန႔ ႏိုင္ငံျခားေရးဌာနမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ အဆင့္အျမင္ဆံုး သံတမန္တဦးအေနနဲ႔ စတင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးအျဖစ္ ပထမဆံုးတာ၀န္ယူတဲ့ေန႔မွာပဲ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို အကာအကြယ္ေပးဖို႔ လိုမယ္ဆိုတာကို မစၥတာ ကယ္ရီ က ေထာက္ျပသြား ပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန ဗီြအိုေအသတင္းေထာက္ Scott Stearns သတင္းေရးသားေပးပို႔ထားတာ ကို ကိုသားညြန္႔ဦး တင္ျပထားပါတယ္။
ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးအျဖစ္ ပထမဆံုး ႐ံုးစတက္တဲ့ေန႔ ႐ံုးအေရာက္မွာပဲ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးသစ္ ကယ္ရီ ကို ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန၀န္ထမ္းေတြက ႀကိဳဆိုပါတယ္။ အ့ဲဒီမွာပဲ ကမၻာႀကီးကို ပိုၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းလံုၿခံဳတဲ့ ကမၻာျဖစ္ဖို႔ သမၼတ အိုဘားမားရဲ႕ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို သူ ဆက္လုပ္သြားမယ္လို႔ ၀န္ထမ္းေတြကို ေျပာလိုက္ပါတယ္။
“ၿပီးခဲ့တဲ့နွစ္ေတြအတြင္းမွာ သမၼတရဲ႕ အေမွ်ာ္အျမင္အေပၚ သံသယမရိွဘဲ ခင္ဗ်ားတို႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့တာ ေတြေၾကာင့္ သမၼတရဲ႕လုပ္ငန္း ၿပီးေျမာက္မႈေတြဟာ ကမၻာမွာ အေမရိကန္ရဲ႕ဂုဏ္သိကၡာ၊ အေမရိကန္ရဲ႕အခန္းက႑ ေနရာကို ျပန္လည္ရယူႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။”
အခုလို အေမရိကန္ဂုဏ္သိကၡာေတြ အသိအမွတ္ျပဳခံရၿပီး ၾသဇာရိွလာတာေၾကာင့္ ကမၻာ့လူသားေတြ အတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမႇင့္တင္ေပးရာမွာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ မစၥတာ ကယ္ရီ က ေျပာပါတယ္။
“ပဋိပကၡေတြ အမ်ားအျပားရိွေနေသးတဲ့ ကမၻာ၊ သတ္ျဖတ္မႈေတြ အမ်ားအျပား ရိွေနေသးတဲ့ ဒီကမၻာမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈရဖို႔ က်ေနာ္တို႔ ႀကိဳးစားေနတာပါ။ ဒီလို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရဖို႔ တျခားနည္းလမ္္းေတြ ရိွပါတယ္။ လူေတြကို ဆင္းရဲမဲြေတမႈ ၀ဲဂယက္ကေန ကယ္ထုတ္ရပါတယ္။ ေရာဂါဘယေတြကို ကုသေပးဖို႔ ႀကိဳးပမ္းရပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးေတြ ေလးစားလိုက္နာမႈနဲ႔ လူေတြရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ျမႇင့္တင္ေပးရပါတယ္။ အသံတိတ္ေနရသူေတြ ဖြင့္ဟေျပာဆိုလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရပါတယ္။”
သမၼတအိုဘားမားရဲ႕ ပထမသက္တမ္းအတြင္း ကြန္ဂိုဒီမိုကရက္တစ္ႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ရပ္တန္႔သြားေအာင္မ်ိဳး လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥေတြကို အာ႐ံုစိုက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ မစၥတာ ကယ္ရီ ဟာ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးတာ၀န္နဲ႔ ဒါမ်ိဳးေတြ ပိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ HRW လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္မႈအဖဲြ႔ ၀ါရွင္တန္႐ံုး ဒုတိယညႊန္ၾကားေရးမႉး ဆာရာ မာဂြန္း (Sarah Margon) က ေျပာပါတယ္။
“ပိုၿပီး ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဆာင္ရြက္လာႏိုင္မွာ အေသအခ်ာပါ။ သမၼတ အိုဘားမားရဲ႕ ေနာက္တႀကိမ္ သမၼတသက္တမ္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရးကို ပိုၿပီး အာ႐ံုစိုက္လာတာမ်ိဳး ျမင္ခ်င္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့့္ အစိုးရက တာ၀န္ယူေျဖရွင္းကိုင္တြယ္ေနရတဲ့ အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြမွာပါ။”
မစၥတာ ကယ္ရီ ဟာ ျမန္မာ့အေရးမွာ စိတ္၀င္စားသူ တတ္ႂကြသူလို႔လည္း လူသိမ်ားပါတယ္။ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္အျဖစ္နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို သြားေရာက္ခဲ့ဖူးသလို၊ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရး အတြက္ အထက္လႊတ္ေတာ္မွာ တတ္တတ္ႂကြႂကြ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ေရႊ၀ါေရာင္သံဃာ့အေရးအခင္းအၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက အေရးယူ ဒဏ္ခတ္ေရးအတြက္ ဥပေဒၾကမ္းကိုလည္း အထက္လႊတ္ေတာ္မွာ ကမကထျပဳ တင္သြင္းခဲ့သူပါ။
ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေျပာင္းအလဲေတြ ေတြ႔လာရေတာ့လည္း၊ ဒီအေျပာင္းအလဲေတြကို အားျဖစ္ေစေအာင္ အေမရိကန္အေနနဲ႔ ဘာေတြ လုပ္ေပးႏို္င္မလဲ၊ အားျဖည့္ေပးႏိုင္မလဲ ဆိုၿပီး ျမန္မာ့အေရးကို ေဆာင္းပါးေရးၿပီး လံႈ႔ေဆာ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။
ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ကယ္ရီ ဟာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကိစၥေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အစၥေရးလ္ သမၼတ ရွီမြန္ ပဲရစ္ (Shimon Peres)၊ အစၥေရး၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဘန္ဂ်မင္ နတန္ယာဟု (Benjamin Netanyahu) နဲ႔ ပါလက္စတိုင္း သမၼတ မာမြတ္အာဘတ္စ္ တို႔နဲ႔ ဖုန္းစကား ေျပာၿပီးပါၿပီ။ အစၥေရးလ္နဲ႔ ပါလက္စတိုင္းအၾကား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥေဆာင္ရြက္သြားဖို႔ ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ ကတိက၀တ္ျပဳ မိတ္ဆက္တဲ့သေဘာပါ။
ဒါ့အျပင္ ဂ်ပန္နဲ႔ ေတာင္ကိုရီယားက ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေတြကိုလည္း ဖုန္းဆက္စကားေျပာပါတယ္။ ေျမာက္ကိုရီယားအေနနဲ႔ ေနာက္ထပ္ ဒံုးက်ည္စမ္းသပ္မႈ လုပ္ၿပီး ရန္စတာေတြ ဆက္လုပ္ေနမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ သိသာထင္ရွားတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြကို ရင္ဆိုင္ရလိမ့္မယ္ဆိုတာကို သူက ကတိေပး ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ႏိုင္ငံျခားေရး ၀န္ထမ္းေတြကို ပထမဆံုး မိန္႔ခြန္းစကား ေျပာတဲ့အထဲ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က လစ္ဗ်ား ဘန္ဂါဇီ က အေမရိကန္ေကာင္စစ္၀န္႐ံုး တို္က္ခိုက္ခံရမႈမွာ ေသဆံုးခဲ့သူ သံတမန္ေတြရဲ႕ စြန္႔လႊတ္မႈကို အသိအမွတ္ျပဳ ေျပာပါတယ္။
“အႏၱရာယ္ဆိုတာ ပုိၿပီး ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရိွႏိုင္ပါဘူး။ ဒီပုဂၢိဳလ္ေတြကို က်ေနာ္တို႔ အၿမဲပဲ သတိရေနမွာပါ။ အထူးသျဖင့္ ခရစ္ စတီဗင္စ္ (Chris Stevens)၊ ဂလန္ ေဒါ့ဟာတီ (Glen Dougherty)၊ တိုင္ရြန္း ၀ုဒ္စ္ (Tyrone Woods)၊ ေရွာင္ စမစ္ (Sean Smith) တို႔ကို သတိတရ ရိွေနပါတယ္။”
ဒါေပမဲ့လည္း ၀န္ႀကီးသစ္ ကယ္ရီ အဖို႔ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံတြင္း ကိစၥဟာ ႀကီးမားတဲ့ စိန္ေခၚခ်က္ေတြ ရင္ဆိုင္ရလိမ့္မယ္လို႔ Cato Institute က သုေတသီ မေလာ့ အင္ႏိုးစန္႔ (Malou Innocent) က ေျပာပါတယ္။
“တိုင္းျပည္ထူေထာင္ေရးကေန တမ်ိဳးသားလံုး ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းေတြ အသြင္ေျပာင္းမႈဟာ အေတာ့္ကို ခက္ခဲပါတယ္။ အာလံုးဟာ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံသား လစ္ဗ်ားလူမ်ိဳးေတြဆိုတဲ့ ကိုယ္ပိုင္ လကၡဏာ တေပါင္းတစည္းတည္း ျဖစ္သြားဖို႔ပါ။ ဂဒါဖီ (Gadhafi) က တိုင္းျပည္ကို ေသြးခဲြအုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး သူ႔ကိုယ့္က်ိဳးအတြက္ အျမတ္ထုတ္အသံုးခ်ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အေနာက္ႏိုင္ငံ ဒီမိုကေရစီပံုစံမ်ိဳး အနည္းအက်ဥ္း ေတြ႔ေနရေတာင္မွ ေရွ႕ဆက္ၿပီး လစ္ဗ်ားနုိင္ငံမွာ မၿငိမ္မသက္မႈေတြ ျမင္ေနရဦးမွာပါ။”
မစၥတာ ကယ္ရီ ဟာ သူ႔အရင္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေတြအျဖစ္ ေအာင္ေအာင္ျမင္ တာ၀န္ယူခဲ့ၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဟီလာရီ ကလင္တန္ (Hilary Clinton) နဲ႔ ကြန္ဒိုလီဇာ ႐ိုက္စ္ (Condoleeza Rice) တို႔နဲ႔ပတ္သက္လို႔ေတာ့ သူတို႔ေနာက္ကို မနဲကို လိုက္ယူရဦးမယ္လို႔ ၀န္ထမ္းေတြကို ေနာက္ေျပာင္ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ကိုသားညြန္႔ဦး 04.02.2013 (VOA )
